Το κάψιμο του Ιούδα

 

Αφορμή για αυτή την ανάρτηση είναι η πρώτη μου επαφή με ένα πασχαλινό έθιμο. Το είχα ακουστά, αλλά ποτέ δεν είχε τύχει να το παρακολουθήσω. Για όλα λοιπόν υπάρχει η πρώτη φορά. Φέτος πηγαίνοντας στο μαγευτικό νησί του Αργοσαρωνικού, τη Σαλαμίνα, είδα στο Μούλκι να καίνε τον Ιούδα έξω από την εκκλησία. Τότε ήταν που άρχισε ο καταιγισμός αποριών. 

Πότε ξεκίνησε αυτό το έθιμο;

Από ποιους;

Γιατί γίνεται;

Και το πιο σημαντικό:

Ο Χριστός δε δίδασκε τη συγχώρεση και την αγάπη προς τους άλλους, καλούς ή κακούς; Τον Ιούδα λοιπόν γιατί τον τιμωρούν κάποιοι κάθε χρόνο;

Ψάχνοντας λίγο στο διαδίκτυο βρήκα αρκετά ενδιαφέροντα άρθρα. Ένα από αυτά, που διάβασα στην Καθημερινή, σας το μεταφέρω αυτούσιο...

Το κάψιμο του Ιούδα

Του Παντελή Μπουκάλα
Από τα μεγαλοβδομαδιάτικα έθιμα, εκείνα που δείχνουν πως άντεξαν περισσότερο στον χρόνο και στην αλλαγή συνηθειών και αντιλήψεων είναι τα αναστάσιμα· ίσως επειδή, εκτός από ευχάριστα, είναι και θορυβωδέστερα, και μάθαμε πια να συνδυάζουμε την τέρψη με τα πολλά ντεσιμπέλ. Είπα ότι δείχνουν ανθεκτικότερα επειδή δεν είναι εξακριβωμένο πόσα διατηρήθηκαν χωρίς ουσιώδεις αβαρίες και χρονικά κενά και πόσα ξεφύτρωσαν εσχάτως σε έδαφος καλλιεργημένο από φολκλορικές «αναβιωτικές» διαθέσεις ή και τουριστικές ορέξεις. Τέτοια μέρα, λοιπόν, σε άλλους καιρούς, προτηλεοπτικούς, και σε άλλους τόπους, εξωαστικούς (όταν η πρωτεύουσα ήταν πιο μακριά κι από την Αυστραλία), τα παιδιά καίγαμε τον Ιούδα, παραλαμβάνοντας τη σκυτάλη από άλλα παιδιά που εν τω μεταξύ είχαν γίνει γονείς μας. Η εμπλοκή των ενηλίκων στο τελετουργικό ήταν μικρή κι απόμακρη. Μαζεύμαμε ξύλα κι άχυρα, ντύναμε ανθρωπόμορφο σκιάχτρο έναν κορμό και τον λαμπαδιάζαμε σε κάποια απόσταση από την εκκλησία, να μην ενοχλούμε με τις θριαμβικές κραυγές και τα αναθέματά μας. Πολλά δεν ξέραμε, αλλά τα έθιμα δεν τα διαιωνίζει η γνώση· χρόνο το χρόνο γίνονται ρουτίνα, φόρμα, κέλυφος. Αυτό που ξέραμε ήταν πως ο Ιούδας πρόδωσε τον Χριστούλη. Στους Ρωμαίους ή στους Εβραίους; Τέτοιες λεπτομέρειες μας διέφευγαν, άλλωστε τότε δεν κυκλοφορούσε ο Αστερίξ, ώστε κάτι να μυριστούμε για τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Για τους Εβραίους, πάντως, κάτι ξέραμε. Είτε από τα παραμύθια που μας έλεγαν οι γιαγιάδες μας, που τα είχαν μάθει από τις δικές τους γιαγιάδες, όπου ο Εβραίος ήταν πάντα κακόψυχος και τσιφούτης, είτε, όσοι εκκλησιαζόμασταν τακτικά, από τα Ευαγγέλια και κυρίως από τα εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής, με τις αρές για το «μιαιφόνον έθνος, τον αλαζόνα Ισραήλ». Τι εστί μιαιφόνον δεν ξέραμε, όμως τις λέξεις δεν τις καταλαβαίνεις από τα λεξικά· νιώθεις τη σημασία τους από τον τρόπο που τις πετάει ο χρήστης τους και από την οσμή τους ακόμα. Τη λέξη αντισημιτισμός τη μάθαμε αργότερα. Μαθαίνοντας επίσης ότι υπήρξαμε, άθελά μας, φορείς και μεταβιβαστές του. Πόσος αντισημιτισμός ή αντιεβραϊσμός υπάρχει στο κάψιμο του Ιούδα; Οσος υπάρχει πάντοτε στην ελληνική κοινωνία, σαν αυτονόητος, σαν μια αέναα κληροδοτούμενη φυσική κατάσταση, ή όσος υπάρχει γενικά στον χριστιανισμό κάθε δόγματος. Δεν ξέρω πόσο ισχύει η υπόθεση ότι μία από τις αιτίες της αντιπάθειας είναι η άρνησή μας να δεχτούμε ότι μπορεί να υπάρχει κι άλλος περιούσιος λαός πλην ημών, πάντως και τα παραμύθια μας και πολλές παροιμίες και δημοτικά τραγούδια αναπαριστάνουν έναν Εβραίο που, εκτός από τον θάνατο του Χριστού, τον βαραίνουν μύρια όσα ηθικού ή κοινωνικού τύπου αμαρτήματα. Δεν φύτρωσαν, άλλωστε, στο κενό τρία κόμματα της τωρινής πολιτικής σκηνής (Χ.Α., ΑΝΕΛ, ΛΑΟΣ) που αθροιστικά αγγίζουν το 20% κι έχουν ευαγγέλιο τον οξύτατο αντισημιτισμό, μεταμφιεσμένο σε αντισιωνισμό. Αλλά κι αύριο μέρα είναι. Διάβασα και αλλού ότι καίμε τον κακό Οβριό. Κάπου αλλού ότι πρόκειται για παγανιστικό έθιμο που έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα και τις τελετές της διονυσιακής λατρείας. Όπως και να έχει εγώ κατέληξα. Είναι ένα από τα έθιμα που δε συμπαθώ. Είναι μακάβριο, κρύβει μίσος και βία. Άλλωστε στη συγχώρεση κρύβεται η λύτρωση...